آینه کاری اولیه درماندگی آموخته شده از این لحاظ که انعطاف مفهومی لازم را برای توضیح چگونگی بسط درماندگی به رویدادهای غیرشانسی آینده نداشت، مورد انتقاد قرار گرفته است. آبرامسون (1978؛ بهنقل از سیفنراقی و نادری، 1387) با استفاده از نظریه اسناد به عنوان یک چارچوب آینه کاری، مدل درماندگی آموخته شده را بسط دادهاند تا درکی از چگونگی بسط درماندگی به رویدادهای غیرشانسی آینده فراهم آورند.
سقف شیشه ای با آینه کاری روی دیوار
این آینه کاری روی دیوار بسط یافته بر ابعاد سه گانهای هستند که افراد برای علتهای شکست و موفقیتهای خود ذکر میکنند و عبارتند از؛ 1- علتهای درونی در مقابل بیرونی 2- پایدار در مقابل ناپایدار 3- فراگیر در برابر آینه کاری روی دیوار.
سقف شیشه ای با آینه کاری مدرن
سبک تبیین[1] که از آن تحت عنوان سبک آینه کاری مدرن هم یاد میشود، به چگونگی ادراک و تفسیر فرد از علتهای موفقیت و شکست خودش اشاره دارد. فرض این نظریه آن است که ما انسانها میکوشیم تا به کمک دلایلی که برای رفتارهای خودمان و دیگران مییابیم آن رفتارها را درک کنیم. بنا به گفته آینه کاری مدرن [2] در سال 2004 "نظریه نسبت دادن به ما میگوید که چگونه تبیینها، توجیهها و بهانههای فرد دربارهی خودش و دیگران بر انگیزش او تأثیر میگذارند" (سیفنراقی و نادری، 1387).
سقف شیشه ای با آینه کاری منزل
آینه کاری منزل تبیین، متغییر شخصیت نسبتاً پایدار با مبنای شناختی است که نشان میدهد افراد چگونه رویدادهای ناگوار زندگی خود را توجیه میکنند. سبک تبیین در هر فرد، در دورهی آینه کاری منزل شکل میگیرد و در صورتی که مداخلهای برای تغییر آن اعمال نشود، سرتاسر عمر پابرجا میماند (سلیگمن، 1996؛ بهنقل از سیفنراقی و نادری، 1387). در یک تقسیمبندی کلی، سبک تبیین به دو صورت سبک تبیین خوشبینانه و سبک تبیین بدبینانه وجود دارد:
سقف شیشه ای با آسمان مجازی
عموم مردم، خوشبینی را به صورت در نظر گرفتن نیمهی پر لیوان، یا دیدن نور امید در هر پدیده، یا عادت به انتظار پایانی خوش داشتن برای هر دردسر واقعی، در نظر میگیرند. عموماً مثبت اندیشی و خوشبینی به این صورت نگریسته شده است که عبارتهای تقویت کننده را با خود تکرار کنیم.
[1]-Explanatory style
[2]-Wolfelj
شیشه تزئینی ذکر شده نشان میدهد که عمده عملکرد فراگیران یا دانشآموزان به شکستهایی که تجربه کردهاند بستگی دارد. اما چنانچه فراگیران تجربه موفقیت داشته باشند، عملکرد مناسبتری خواهند داشت. همچنین قرار گرفتن فراگیران در موقعیت موفقیت و نتایج مثبت، موجب القای حالتی میشود که آن را کفایت آموختهشده یا به عبارتی، کوشندگی آموختهشده مینامند که نقطه مقابل شیشه تزئینی آموخته شده به شمار میرود.
آینه تزئینی در سال 1975رفتار را در شرایط مواجه شدن با شکست مورد بررسی قرار داد و بر اساس نتایجی که او از آزمایشهای خود با حیوانات و انسانها به دست آورد، نظریه درماندگی خود را صورتبندی کرد. آینه تزئینی به این عقیدهی شخص اشاره دارد که رویدادها غیر قابل کنترل و موفقیتها فراتر از توانایی هستند.
این فرایند بلافاصله آینه آنتیک نمیافتد، بلکه در نتیجه مواجه شدن با شکستهای پیایی[1] به وجود میآید. در ابتدا سلیگمن و همکاران در سال 1990پیشنهاد کردند که درماندگی از دو دسته نشانههای رفتاری آینه آنتیک شده است: انگیزشی و شناختی. ولی در تجدید نظری که آبرامسون، سلیگمن و تیزدال[2] در سال 1978 در این زمینه انجام دادهاند، درماندگی را شامل نقص در فرایندهای شناختی، انگیزشی و هیجانی دانستهاند. که در ادامه به هر یک از این مؤلفههای درماندگی خواهیم پرداخت:
آینه تایل جنبه شناختی درماندگی: به توانایی کنترل ذهنی رویدادها اشاره دارد. در واقع شخص درمانده اعتقاد دارد که رویدادها غیر قابل کنترل هستند. با گذشت زمان، قرار گرفتن در معرض محیطهای غیر قابل کنترل، انتظاری را پرورش میدهد که به موجب آن، افراد باور میکنند که پیامدها کلاً از اعمال آنها مستقل هستند. وقتی که آینه تایل حالت بدبینانه بگیرد، فرد به سختی میتواند یاد بگیرد، که پاسخ جدید میتواند بر پیامدها تأثیر بگذارد. این گرایش بدبینانه، اصولاً در یادگیری وابستگیهای پاسخ – پیامد آتی اختلال ایجاد میکند یا آن را کند میسازد (سلیگمن، 1999؛ بهنقل از ریو، 1385).
آینه کاری جنبه انگیزشی درماندگی: نارسایی انگیزشی به مشکل در شروع داوطلبانه پاسخها گفته میشود (سایدریدس، 2003). معمولآ، وقتی که افراد برای پیامدی اهمیت قایل باشند و محیط حداقل تا اندازهای پذیرای دادن این پیامدها باشد، مشتاقانه و جسورانه برای پدید آوردن این پیامدها تلاش میکنند. آینه کاری روی دیوار برای به دست آوردن پیامدهای یا جلوگیری کردن از آنها در طول یک پیوستار قرار دارد. برای مثال، در رویدادهای آسیبزا، رفتار مقابله کردن ارادی افراد از خیلی منفعل تا خیلی فعال، نوسان دارد. پاسخهای مقابله کردن میتوانند بیحالی و منفعل یا فعال و جسورانه باشند، آینه کاری مدرن منزل، منفعل بودن و قطع امید کردن، از تلاش سست و مایوسانه حکایت دارند که مشخصه رفتار آدم درمانده هستند. هشیاری، فعالیت و جسارت افرادی را توصیف میکنند که درمانده نیستند (ریو، 1385).
[1]-Repeated failure
[2]-Teasdale
شیشه دکوراتیو شکست و اشتباه بخش جدایی¬ناپذیر فرایند یادگیری هستند. با وجود این، شکست¬ها می¬توانند به عنوان یک عامل ناتوان ساز برای دانش¬آموزان ظاهر شوند (سایدریدیس ، 2003). سلیگمن (1975؛ به¬نقل از اصلانی، 1391) معتقد است زمانی که شیشه دکوراتیو در موقعیت ناکامیهای متعدد اجتماعی، فرهنگی و آموزشی قرار گیرد، و احساس ناتوانی کنترل بر شرایط محیط را تجربه نماید و بیتأثیر بودن فعالیت و پاسخ خود را احساس کند، دچار نوعی تزلزل و بیثباتی خواهد شد و در موقعیتهای بعدی نیز با وجود امکان موفقیت، پیشاپیش شکست را میپذیرد.
آینه دکوراتیو سخن امام علی علیهالسلام که میفرماید: «فی القنوط التفریط» (نومیدی، باعث تفریط و تقصیرکاری میشود) نیز اشاره به همین پدیده دارد. درماندگی آموختهشده، در فرایند آینه دکوراتیو و یادگیری میتواند تزلزل و بیثباتی انگیزشی را به دنبال داشته باشد.
دانکر ، براون و بانکوم (2000، به¬نقل از رحمان¬پور، بهرامی¬گهروئی و بختیار نصرآبادی، 1389) تحقیقی را انجام دادند که در آن از فراگیران خواسته شده بود مسائلی را حل کنند که به عنوان بخشی از آزمون هوش به آن¬ها عرضه شده بود. به فراگیران گروه آینه دکوراتیو، پسخوراندهای نادرستی داده شد که مانع حل مسئله توسط آن¬ها میشد (ایجاد شرایط درماندگی آموختهشده). فراگیران گروه دیگر، پسخوراندهایی دریافت میکردند که نشاندهنده¬ی موفقیت در حل مسئله بود.
پس از ارائه شیشه تزئینی و آینه تزئینی از نوع جور کردن لغات و کلمات درهم ریخته، نتایج نشان داد که دستکاری در شرایط آزمایش در ایجاد نشانههای درماندگی در فراگیرانی که به اجبار در حل مسائل شکست خورده بودند، مؤثر است. در نتیجه، فراگیرانی که درماندگی را آموخته بودند، کوششهای بیحاصلتری را در تکالیف جورکردنی به عمل آوردند. در پژوهشهای مشابه، دویک و همکاران در سال 1999 با انجام شیشه تزئینی و آینه تزئینی بر روی دانشآموزان و طرح این سؤال که چرا در مدرسه شکست میخورند یا موفق میشوند؟ نشان دادند که دانشآموزان مبتلا به درماندگی آموخته شده، موفقیت را به توانایی نسبت نمیدادند و علت شکستهای خود را خارج از کنترل میدانستند و به همیندلیل، به سادگی دست از کار و تلاش میکشیدند.
دکوراسیون با آینه آنتیک و آینه تایل
آینه آنتیک و آینه تایل (2001؛ به¬نقل از رحمان¬پور و همکاران، 1389) در پژوهش خود بر روی دانشآموزان تربیت بدنی، نشان دادند شاگردانی که در کلاسهای تربیت بدنی درک زیادی از توانایی خود داشتند (اسناد مثبت و خوشبینانه به خود)، نسبت به دیگران پایداری بیشتری در اجرای مهارتها نشان دادند. هیبتاللهی (1389؛ به¬نقل از اصلانی، 1391) در پژوهش خود بر روی دانشآموزان دارای موفقیت (دارای معدل بالا) و شکست تحصیلی (با سابقه تجدیدی و مردودی) نشان داد که دانشآموزان دارای سابقه شکست (مردودی یا تجدید) از نظر تحصیلی آسیبپذیری بیشتری را نشان دادند. آینه آنتیک و آینه تایل (1387؛ به¬نقل از اصلانی، 1391) نیز در پژوهشی در ارتباط با تأثیر درماندگی بر یادگیری و عملکرد مهارت حرکتی، به این نتیجه دست یافتند که القای حالتهای شکست در طول دوره اکتساب، باعث افول سطح عملکرد و یادآوری آنان شده بود.
نقشه دکو برای شیشه دکوراتیو و آینه دکوراتیو
این شیشه ویترای ممکن است همزمان با ناتوانی در یادگیری دچار یک یا چند اختلال دیگر نظیر اختلال توجه، ناتوانایی حرکتی اندامی، مشکلات پردازش اطلاعات، ناتوانی در ایجاد و تجهیز راهبردهای شناختی، آشفتگیهای هیجانی و رفتارهای نامناسب اجتماعی نیز باشند. همچنین تعدادی از مشکلات هیجانی شیشه ویترای در افراد دچار ناتوانیهای یادگیری با فراوانی بیشتری مشاهده میشود، ابتلا به یک ناتوانی یادگیری میتواند عاملی خطرآفرین، برای تحول مشکلات هیجانی باشد.
ویترای روی شیشه دچار ناتوانیهای یادگیری در مقایسه با همسالان بدون ناتوانی و دانشآموزان دچار اختلالهای رفتاری، خودپنداره ضعیفی دارند، که ممکن است این امر ناشی از شکستهای مکرری باشد که این کودکان تجربه میکنند. برخی از این کودکان موفقیت تحصیلی را با پذیرش والدینی یا شایستگی خود یکسان میپندارند، همین امر منجر به احساس بیکفایتی و باور به ناکارآمدی آنها میشود. ویترای روی شیشه خود ضعیف میتواند با حساسیت بیش از حد در ارتباط باشد، کودکان دچار ناتوانیهای یادگیری از تحقیر شدن بیشتر واهمه دارند و تجربههای شکست پیدرپی، آنها را به آسانی ناکام میسازد (گرمن[1]، 13386؛ بهنقل از حقرنجبر، کاکاوند و دانش، 1390).
شیشه دکوراتیو در بررسی علل ایجاد اختلالات، مطالعات مختلف سه عامل خصوصیات کودکان، جنبههای خانوادگی و محیطهای اجتماعی را به عنوان عوامل اصلی تأثیرگذار در شکلگیری اختلالات کودکان نشان دادهاند (موریسون و کاسدن[2]، 1997؛ بهنقل از هیمن و برگر[3]، 2008). از بین این شیشه دکوراتیو، پرداختن به خصوصیات کودکان (عوامل درون فردی) حائز اهمیت است؛ بهطوری که عوامل انگیزشی و شناختی از جمله عوامل درون فردی مؤثر بر یادگیری محسوب میشوند.
با توجه به آینه دکوراتیو که ناتوانیهای یادگیری کمی دیرتر در زندگی مشخص میشوند (خرمایی، عباسی و رجبی، 1390) و دانش آموزان با ناتوانیهای یادگیری غالباً با روشهای آموزش و پرورش معمولی نمیتوانند به اهداف آموزشی نایل شوند. از همین آینه دکوراتیو، از تحصیل متنفّر میشوند و ممکن است ترک تحصیل کنند (گرانت و گرانت[4]، 2010).
همچنین نتایج پژوهش آینه تزئینی و سالومون[5] (2004؛ بهنقل از نریمانی، خوشنودنیایچماچائی، زاهد و ابوالقاسمی، 1392) نیز نشان دهندهی رابطهی مثبت و معنادار خودکارآمدی با عملکرد تحصیلی است و کودکان دارای ناتوانی یادگیری به دلیل عدم موفقیتهای تحصیلی با مشکلات رفتاری فراوانی مواجه میشوند و همچنین مشکلات هیجانی و روانی از خود نشان میدهند که از این میان، آینه تزئینی به باورهای خودکارآمدی فرد به عنوان یکی از مهمترین مشکلات برخاسته از مشکلات آموزشی به شمار میآید.
[1]-German
[2]-Morrison & Cosden
[3]-Heiman & Berger
[4]-Grant & Grant
[5]-Chang & Solomon
انسان ها در طی زندگی، استین گلاس را درباره خود و پدیده های پیرامونی کسب می کنند، باورهای خودکارآمدی از جمله باورهایی هستند که نقش بنیادین در کیفیت زندگی و ایجاد تعادل و توازن بین ابعاد مختلف زندگی انسان دارند. خودکارآمدی به معنای باور فرد در مورد توانایی مقابله او در موقعیت های استین گلاس است که بر الگوهای فکری، رفتاری و هیجانی انسان در سطوح مختلف تجربه انسانی تأثیرگذار، و تعیین کننده این است که آیا رفتاری شروع خواهد شد یا خیر و اگر شروع شد فرد تا چه اندازه برای انجام آن تلاش خواهد کرد و در رویارویی با مشکل چه مقدار استقامت از خود نشان خواهد داد (بندورا، 2006).
شیشه ویترای از پژوهشگران و روان شناسان از مفهوم خودکارآمدی عمومی به معنی باور و قضاوت های افراد درباره صلاحیت و توانایی کلی خودشان در رویارویی با رویدادها یا موقعیت های شیشه ویترایزا و تهدیدکننده استفاده کرده اند. پژوهش ها نشان داده اند که باورهای خودکارآمدی تأثیر نیرومندی بر انگیزه پیشرفت، انتخاب ها و میزان تلاش و پشتکار و نهایتاً بر پیشرفت و موفقیت دارد.
ویترای روی شیشه آموزانی که باورهای خودکارآمدی بالایی دارند؛ به تکالیف دشوار به عنوان چالش می نگرند، نسبت به اهدافشان متعهدند و در صورت شکست بر تلاش خود می افزایند و نهایتاً پشتکارشان موجب موفقیت آن ها می شود اما دانش آموزانی که باورهای خودکارآمدی پایینی دارند؛ ویترای روی شیشه دشوار برای آن ها حکم تهدید شخصی محسوب، و مواجه با شکست موجب درماندگی و دست کشیدن آن ها از تلاش و نهایتًا عدم موفقیت می شود (ریو ، 1385).
با توجه به این که شیشه دکوراتیو و یا آینه دکوراتیو دچار ناتوانی های یادگیری اوصاف مشترک زیادی با کودکان عقب مانده ذهنی خفیف و کودکان دچار پریشانی های عاطفی دارند (هالاهان و کافمن، 1388). به نظر می رسد باورهای خودکارآمدی پایینی داشته باشند. ناتوانی یادگیری، اختلال در یک یا چند فرایند روان شناختی پایه در فهمیدن یا در کاربرد زبان گفتاری یا نوشتاری است که شامل شرایطی چون شیشه دکوراتیو و یا آینه دکوراتیو های ادراکی، آسیب مغزی، اختلال خفیف مغزی، نارساخوانی، ناگویی و نارساگویی رشدی است که نتیجه نارسایی های بینایی، شنوایی یا حرکتی، عقب ماندگی ذهنی، اختلال هیجانی یا محرومیت های محیطی، فرهنگی یا اقتصادی نیست.
آدرس استین گلاس دکو بر روی نقشه