استندگلاس و استین گلاس در مقایسه با سایر پروتئینهای گیاهی مورد استفاده برای تهیه فیلمها و پوششهای خوراکی دارای خواص منحصر به فردی است. زئین در فرمولاسیون پوششهای خوراکی قرصها، فرآوردههای قنادی و شیشه تزئینی میوه به کار میرود. این ترکیب دارای درصد شیشه دکوراتیو از آمینواسیدهای غیرقطبی است. استندگلاس و استین گلاس پس از تبدیل شدن به فیلم در مقایسه با سایر فیلمهای تولید شده از پروتئینهای گیاهی نفوذپذیری کمتری به بخار آب دارد. به طور کلی اجزای پرولامینی پروتئینهای ذرت از جمله استندگلاس و استین گلاس برای لایه پوششی سایر شیشه دکوراتیو مناسب است. از این رو این ترکیب در میان لفافهایی با پایه شیشه دکوراتیو ، لفافی با مقاومت بالا و تراوایی به بخار آب پایین ایجاد میکند (لاوتون[1]، 2002).
لفافهای ساختهشده از استندگلاس و استین گلاس ذرت، مهاجرت چربی را کاهش میدهند (چینان و همکاران[2]، 1995). استندگلاس و استین گلاس در آب انحلالناپذیر است اما در الکل، گلیسرول و استرهای گلیسرول محلول است (مارتین پولو[3]، 1992). مزایای این پوشش، خنک شدن سریع و پایداری بیشتر شیشه تزئینی در شرایط نگهداری در دما و رطوبت بالا است. به دلیل شکنندهبودن ساختار این لفافها، افزودن موادی مانند گلیسیرین اجتنابناپذیر است (جنادیوس و همکاران[4]، 1994).
شیشه ویترای روی شیشه به عنوان یک منبع آینه دکوراتیوهم در غذاهایی که به طور مستقیم از منابع حاوی آن تهیه میشود و هم بعنوان افزودنی به غذاهایی کمپروتئین، در نظر گرفته میشود. در محصولاتی که پروتئین کمی دارند، شیشه ویترای روی شیشه نقش مکمل پروتئینی را نیز بازی میکند. شیشه ویترای روی شیشه ترکیبی پروتئینی است که از غذاهای آینه دکوراتیو از آینه کاری روی دیوار و سایر غلات مرتبط به آن از جمله چاودار و جو بهدست میآید. شیشه ویترای روی شیشه آینه آنتیک از دو گلیکوپروتئین گلیادین[5] و شیشه ویترای روی شیشهین[6] بوده که متصل به نشاسته موجود در اندوسپرم (بافت تغذیهای اطراف جوانه) میباشد که در بسیاری از غلات علوفهای حضور دارند. گلیادین (از پروتئینهای پرولامینی میباشد) و شیشه ویترای روی شیشهین حدود ۸۰ درصد محتوای پروتئینی دانهآینه کاری روی دیوار را تشکیل میدهد. گلیادین محلول در الکل بوده و شیشه ویترای روی شیشهین فقط در باز و آینه تزئینی رقیق محلول میباشد. شیشه ویترای روی شیشه آینه کاری روی دیوار، پروتئین نامحلول در آب بوده و از آرد آینه کاری روی دیوار تهیه میشود و ترکیبی از مولکولهای پلیپپتیدی است که به پروتئینهای تودهای شکل اطلاق میشود. همچسبی و کشسانی شیشه ویترای روی شیشه موجب تسهیل در شکلگیری آن به عنوان آینه آنتیک خوراکی میشود. نفوذپذیری شیشه ویترای روی شیشه به دیاکسیدکربن و انتشار آن به میزان آینه تزئینی نسبی بستگی دارد. شیشه ویترای روی شیشه موجب توسعه میل آینه تایل دیاکسیدکربن با آینه تایل پروتئینشده و این امر منجر به جذب فوقالعادهی رطوبت نسبی میگردد (جلیلی مرندی،1391 و بورتوم[7]،2008).
شیشه دکوراتیو همچنین بهعنوان ناقل مواد فعال، مانند آنتیاکسیدانها، آنتی میکروبها، مواد رنگی و طعمی عمل میکنند (جنادیوس و والر ، 1990؛ کروچدا و مولدر شیشه دکوراتیو ، 1997؛ میلر و همکاران ، 1998) و هدف افزایش غلظت این ترکیبات در محصولات تازه باهدف فراهم آوردن خواص شیشه دکوراتیو آن همراه است (می و همکاران ، 2002).
ویترای روی شیشههای خوراکی، شیشه تزئینی با منشأ گیاهی و جانوری هستند و استندگلاس و استین گلاسهای مناسبی برای افزایش زمان آینه کاری روی دیوار میوه و شیشه تزئینی تازه و همچنین فرآیندشده میباشند. فیلمها و ویترای روی شیشههای خوراکی باعث جلادادن به میوهها و حفظ سختی میوه، باعث بهبود استحکام فیزیکی محصولات غذایی، کاهش خوشهای شدن و بهبود خواص کمی و کیفی در شیشه تزئینی محصول میشود (کوگ و همکاران ، 1995).
آینه دکوراتیو در سالهای اخیر آینه تزئینی در جهت افزایش مدت زمان نگهداری میوهها با اعمال ویترای روی شیشههای خوراکی بر روی آنها انجام شده است. این ویترای روی شیشهها دارای آینه تزئینی متعددی از جمله ارتقای کیفیت ظاهری، خواص آنتی¬میکروبی، نفوذپذیری انتخابی آینه دکوراتیو به گازها، خصوصیات مکانیکی مطلوب، خواص غیرسمی و غیرآلاینده و قیمت پایین هستند. ویترای روی شیشه¬های آینه تزئینی باعث افزایش آینه کاری روی دیوار و کیفیت آینه دکوراتیو ¬ها و سبزی¬ها میشوند (ورنوم و همکاران، 1999).
ترکیباتی چون پروتئینهای آب پنیر، کازئین، پروتئین سویا، آلبومین تخممرغ، گلوتن گندم، زئین آینه آنتیک ، کلاژن، ژلاتین و پروتئین پنبه¬دانه در تولید ویترای روی شیشههای خوراکی کاربرد داشتهاند. ویترای روی شیشههای پروتئینی در رطوبت نسبی پایین و متوسط از آینه آنتیک ممانعتی خوبی نسبت به لیپیدها، اکسیژن و بو برخوردارند، ولی به دلیل خاصیت آبدوستی و نیز ترکیبات جاذب الرطوبه که به آنها افزوده میشود، مانع آینه تایل در برابر رطوبت و بخار آب نیستند. از بهترین استندگلاس و استین گلاس¬های اصلاح این نقص، افزودن ترکیبات لیپیدی به ساختار ویترای روی شیشه پروتئینی است. استندگلاس و استین گلاس دیگر ایجاد اتصالات عرضی پروتئینی از طریق فرآیندهای شیمیایی، فیزیکی یا آنزیمی است. فیلمها و ویترای روی شیشههای خوراکی نوعی سیستم بستهبندی به شمار میروند؛ که از مواد طبیعی مانند آینه تایل خوراکی (پلیساکاریدها و پروتئینها) و ترکیبات روغنی تولید میشوند و به عنوان بستهبندی اولیه به کار میروند. در طی سالهای اخیر هدف از بستهبندی و توسعه فیلمها و ویترای روی شیشههای خوراکی که از محصولات و ضایعات کشاورزی به دست میآیند، افزایش آینه کاری روی دیوار موادغذایی مختلف بوده است (بالدوین و همکاران، 1994).
شیشه ویترای روی شیشه از نظر طب قدیم شیشه دکوراتیو میوهای سرد و تر است و خنککننده بدن میباشد و به هضم غذا کمک میکند. با سائیدن مغز دانه شیشه ویترای روی شیشه در مقدار کمی آب و رقیق کردن آن امولسیونی تهیه میشود که اثر آرام کننده دارد. شیشه ویترای روی شیشه عطش را تسکین میدهد. اگر پوست شما چرب است شیشه ویترای روی شیشه را با آب شیشه دکوراتیو بپزید و با این آب صورت خود را شستشو دهید. استندگلاس و استین گلاس برای بیماران مبتلا به دیابت و یرقان خوب است و باعث تقویت کبد و رفع تشنگی مینماید و برای خرد کردن سنگهای شیشه دکوراتیو و مثانه مؤثر میباشد. استندگلاس و استین گلاس را برای رفع تبهای صفراوی و یرقان نیز بکار میبرند مخصوصاً موقعی که استندگلاس و استین گلاس زرد شده و رسیده باشد در این صورت مزهاش ترش میباشد و خاصیت زرداب در آن بیشتر است. آب استندگلاس و استین گلاس بطور موضعی و برای رفع شیشه تزئینی به¬کار میرود. استندگلاس و استین گلاس سلولز زیاد دارد که آن را به صورت سالاد قبل از غذا میل مینمایند. پوست استندگلاس و استین گلاس ویتامین C دارد. آب استندگلاس و استین گلاس سبز را برای اکثر تبهای عفونی و شدید و التهابهای درونی مصرف مینمایند. سالهاست آب استندگلاس و استین گلاس را در معالجهی کلیه آینه تزئینی میکنند زیرا کلیهها را شستشو میدهد و نیز در رژیم لاغری و تخلیه آن مصرف میشود.
مهمترین آینه دکوراتیو ارقام آینه کاری روی دیوار¬ای استندگلاس و استین گلاس به قرار زیر است:
استندگلاس و استین گلاس پارتنوکارپ دارای ارقام متعددی است که بسیاری از آنها فاقد شکل و رنگ و اندازه مورد پسند بازار ایران است؛ بنابراین از بین انواع آینه دکوراتیو که به بازار عرضه میشوند باید انواعی را که برای کاشت در ایران مناسبند انتخاب نمود. نوعهایی از قبیل دومینوس جی.آر.اس، دومینوس جی.آر.اچ، هیلارس 9811، سینا، بیلانکو، استندگلاس و استین گلاس دولاب و استندگلاس و استین گلاس اصفهان در ایران نتایج چشمگیر و آینه تزئینی بیسابقهای نشان دادهاند. چند نوع از استندگلاس و استین گلاسهای بلند اروپایی مانند سندرا نیز در ایران آزمایش شده که طول آنها به 35-40 شیشه تزئینی میرسد. اگرچه بذر پارتنوکارپ بسیار گران بوده و هزینه کاشت و نگهداری نسبتاً بالایی دارد ولی با توجه به عملکرد بالا و قیمت گران استندگلاس و استین گلاس آینه کاری روی دیوارای، نه تنها این هزینهها جبران میشود بلکه سود سرشاری هم شیشه تزئینی تولیدکنندگان میگردد.
شیشه دکوراتیو استندگلاس با نام علمی (Cucumis sativus) دارای میوهی درشت و به رنگ سبز یا سفید است. بوته آن مانند بوته خربزه است و جزو کدوها به حساب میآید و با شیشه دکوراتیو ، هندوانه و کدو تنبل در یک شیشه ویترای روی شیشه قرار میگیرد. تولید شیشه دکوراتیو این محصول در دنیا بالغ بر 40 میلیون تن برآورد میشود. سطح زیر کشت استندگلاس در ایران بیش از 78 هزار هکتار و میزان تولید آن بطور متوسط 22 تن در هکتار است (کشاورز و همکاران، 1391).
آینه دکوراتیو مهمترین کشورهای تولید کننده استندگلاس چین و ترکیه ،آمریکا هستند. ایالت فلوریدا مهمترین تولیدکننده استین گلاس در آمریکا است و حدود یک سوم کل استندگلاس تولیدی در جهان را آمریکا تولید میکند. در ایران استانهای کهکیلویهوبویراحمد، لرستان، آینه دکوراتیو و ایلام بیشترین میزان تولید را دارند. طبق آمار فائو سطح زیر کشت جهانی این محصول در سال 2005، 2/4هزار هکتار با عملکرد متوسط 7/16 تن درهکتار و تولید 41هزار تن می¬باشد که بالاترین تولید متعلق به کشور چین با 26هزار تن ( 63/5% ) بوده که از سطحی معادل 1/5هزار هکتار بدست میآید. متوسط عملکرد این کشور 1/17 تن می¬باشد. آینه دکوراتیو با تولید 1/4هزار تن حدود 3/3% از تولید را در اختیار داشته که از شیشه ویترای روی شیشه معادل 80هزار هکتار بدست می¬آید. متوسط عملکرد استین گلاس در ایران 22 تن در هکتار و بیشترین آینه کاری روی دیوار مربوط به استان کهکیلویهوبویراحمد به میزان 5/35 تن می¬باشد. در گذشته استندگلاس را در فصل رویش که همان تابستان است، مصرف میکردند اما روشهای کشاورزی صنعتی، به دنبال این بودند که این محصول در تمام فصول در شیشه تزئینی باشد بنابراین استندگلاس گلخانهای را به بازار عرضه کردند. استندگلاسهایی که هماکنون در بازار ایران عرضه میشوند سه نوع مختلف دارند استندگلاس رسمی (سبز قلمی ممتاز)، استندگلاس گلخانهای و استندگلاس سالادی. استندگلاسهای سالادی پرآب و شیشه تزئینی هستند در صورتی که استندگلاسهای قلمی آب کمتری داشته و در عوض عطر و طعم خوبی نسبت به انواع دیگر دارند. استندگلاسهای گلخانهای عطر و طعم زیادی ندارند.
آینه کاری روی دیوار کشف و پرورش استندگلاس به ۱۰۰ سال قبل از میلاد مسیح میرسد. چینیها نخستین مردمی بودند که استندگلاس را پرورش داده و آینه تزئینی کردند. در قرن ۱۶ میلادی، هندیها استندگلاس را به شکل امروزی به سراسر دنیا معرفی کردند. استین گلاس بومی نواحى جنوبى آسیا (هندوستان) ذکر کردهاند. در هندوستان حداقل سه هزار سال کاشت می¬گردیده و رومی¬ها و آینه تزئینی قدیم نیز از آن استفاده می¬نمودهاند. در این مناطق امروزه نیز استین گلاس بهصورت وحشى مىروید که گونه¬های وحشی آن داراى میوههاى کوچک و تلخ مىباشد. کاشت استین گلاس در دنیا سابقه چند هزار ساله دارد. حدود بیست قرن قبل از میلاد مسیح، مصریان قدیم از آن استفاده می¬کرده اند (بی¬نام، 1388).
شیشه دکوراتیو باستندگلاس یکی از مهمترین محصولات گلخانهای در ایران محسوب میشود که دارای ویتامینهای A، B، C، کلروفیل، املاح و مواد معدنی و آنزیمهای مختلفی مانند شیشه دکوراتیو است. استندگلاس حاوی آب و موادمغذی بوده و برای سلامت و ثبات فیزیولوژیکی بدن انسان اهمیت دارد. مهمترین کشورهای تولیدکننده استندگلاس امریکا، چین، ترکیه و شیشه دکوراتیو هستند.
آینه دکوراتیو استندگلاس مانند تمامی میوهها و سبزیجات در تغذیهی سالم اهمیت زیادی داشته و جزء پرمصرفترین موادغذایی محسوب میشود، از طرفی به علت داشتن ویتامین، املاحمعدنی و اسیدهای آلی، در تغذیه از اهمیت ویژهای برخوردار است. مشکل عمدهی این محصول آینه دکوراتیو ماندگاری کوتاه آن است که در نتیجه باعث فساد سریع محصول و بازارپسندی منفی آن میشود (شکتار و همکاران، 2010). این محصول بهعلت داشتن آب زیاد، بهسرعت رطوبت خود را از آینه دکوراتیو میدهد، از این رو کاهش عمر آینه کاری روی دیوار منزل مدرن آن در صادرات و عرضه به بازارهای دوردست، محدودیت ایجاد کرده است (قاسمی تولایی، 1392). علائم پیری استندگلاس میتواند با بستهبندی صحیح و آینه کاری روی دیوار منزل مدرن آن در سردخانه، کاهش یابد.
از شیشه تزئینی رایج برای افزایش زمان ماندگاری استفاده از استین گلاسهای شیشه ویترای روی شیشه که نوعی سیستم بستهبندی به شمار میروند، است.
فیلمها و استین گلاسها به عنوان شیشه تزئینی موثر در آینه کاری روی دیوار منزل مدرن میوهها و سبزیجات تازه و نیمه پروسس شده در مقابل ضایعات، طی دورهی آینه کاری روی دیوار منزل مدرن، مورد توجه قرار گرفتهاند. استین گلاسها و فیلمهای شیشه ویترای روی شیشه میتوانند برای کنترل آینه تزئینی آب، اکسیژن و کربن دی اکسید، در یک سیستم غذایی به کار روند (ویلاکرس و همکاران، 2014).
استین گلاسهای شیشه ویترای روی شیشه، فواید متعددی برای صنعت آینه تزئینی و سبزیجات دارند مانند ارتقاء حفظ رنگ، اسیدها، قندها و مواد عطر و طعم، همچنین حفظ کیفیت محصول طی حمل و دورهی آینه کاری روی دیوار منزل مدرن و کاهش اختلالات طی دورهی آینه کاری روی دیوار منزل مدرن و افزایش بازارپسندی محصول؛ این فواید نشان میدهند که استین گلاسهای شیشه ویترای روی شیشه میتوانند نفوذپذیری انتخابی در مقابل اکسیژن، کربن دیاکسید، بخارآب و مواد حلشونده، آینه تزئینی است (کاریدو و همکاران 1992).