جلسه اول: شیشه دکوراتیو ، بیان قواعد، اهداف گروه، آمادهسازی و تکمیل پرسشنامهها است. جلسات بعدی عبارتنداز:
گام اول: تجربه های شیشه دکوراتیو: در این جلسه با بچهها بحث درباره تجربههای جانشینی انجام خواهد شد یعنی اینکه اگر ما ببینیم که دیگران در کاری موفق هستند، پس ما هم نیز میتوانیم آن کار را با تلاش انجام دهیم.
آینه دکوراتیو رنگی
گام دوم: آینه دکوراتیو کلامی و صحبتهای انرژیزا هنگامی که انجام تکالیف برای دانشآموزان دشوار باشد، خودگویی مثبت، تصویرسازی ذهنی هدایت شده (بندورا، 1986؛ بهنقل از کرین، 1391).
گام سوم: آینه دکوراتیو تکالیف انجام دهند مثل جملاتی از قرآن، احادیث، شعر و میتوانیم از گزارشهای تاریخی برای آنها صحبت کنیم و به آنها وقت دهیم تا از جملات دلگرم کننده استفاده کنند مثل جملاتی از قبیل نابرده رنج گنج میسر نمیشود، از تو حرکت از خدا برکت و ... (علیزاده، 1392؛ بهنقل از سلجوقی، 1392).
گام چهارم: از آنجا که شیشه تزئینی دارای ناتوانی یادگیری در ابراز وجود دچار مشکل هستند و مهارت ارتباطی ضعیفی دارند، لذا در این مرحله آموزش مهارت ارتباطی، ابراز وجود و شیوههای بیان نظر خود، شیشه تزئینی داده شد.
گام اول: آینه تزئینی و بدبینی: یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار در شکلگیری و تداوم درماندگی نوع افکار و نگرشهایی است که در ذهن جای میگیرد (دوستمحمدی، 1386؛ بهنقل از وطنخواه، آمال و نیکشعار، آینه تزئینی).
بعد از این که آینه آنتیک توانست ارتباط میان تفکر و احساس خود را درک کند، میتوان به تعیین کنندهترین جنبهی تفکر او، یعنی سبک تبیین وی پرداخت. برای این کار، با تعریف دو مفهوم خوشبینی و بدبینی آغاز میشود. از دانشآموز خواسته تا این دو مفهوم را به زبان خود برای ما تعریف کند و ویژگیهای آینه آنتیک خوشبین و بدبین را تا جایی که میتواند شرح دهد.
گام دوم: آینه تایل بعد تداوم همیشگی یا گذرا بودن : همین که دانشآموز در مجموع، خوشبینی و بدبینی را درک کرد و اهمیّتِ تبیین درست رویدادهای ناخوشایند را دریافت، میتوانیم به او بیاموزیم که به سبک تبیین خود دقت کند. اولین بعدی که باید به او بشناسانیم، تداوم است که مهمترین بعد برای آینه تایل بودن است. به او توضیح میدهیم که چرا آن واقعه روی داد و سعی کنیم پیشاپیش، عواقب آن را حدس بزنیم.
نمونه شیشه ویترای شامل 20 نفر از دانشآموزان مبتلا به اختلال یادگیری هستند. این دانشآموزان که بر اساس پرسشنامه سبکهای تبیین و سازگاری اجتماعی که در اختیارشان گذاشته بودند مشکلاتی را نشان دادند، به عنوان نمونه پژوهش انتخاب و بر اساس اختلال و پایه تحصیلی در دو گروه شیشه ویترای و کنترل جایگزین شدند. همچنین روش نمونهگیری در این پژوهش از نوع در دسترس میباشد.
در ویترای روی شیشه حاضر به منظور تدوین برنامهی روانی – آموزشی، پژوهشها و برنامههای مبتنی بر روانشناسی مثبتنگر (سلیگمن، 1996و مگیارموئه، 2009) و تکنیکهای شناختی – رفتاری (استالارد، 1389) بود. به منظور برنامهریزی تعداد جلسات و زمانبندی برنامه نیز با توجه به اینکه اکثر مطالعات مرور شده در محدوده زمانی 7 تا 15 جلسه صورت گرفته بودند و با توجه به مواد آموزشی برنامه، ما نیز در این پژوهش ویترای روی شیشه 90 دقیقهای هر هفته دو بار اجرا شد.
پس از آن شیشه دکوراتیو تدوین شده به صورت گروهی اجرا شد. به این صورت که در بخش شناختی برنامه که شامل آموزش ارتباط افکار با رویدادها و سبک تبیین بود و در قسمت خودکارآمدی به صورت بحث گروهی پژوهشگر مطالب آموزشی را بیان میکرد و در عین حال از شیشه دکوراتیو خواسته میشد در جلسات، حضور فعال و در بحثها شرکت کنند. برای هر گام یک جلسه اختصاص داده شد. اجزای این برنامه به صورت خلاصه در ادامه ارائه شده است.
آینه دکوراتیو سبک اسناد و خودکارآمدی در جلسهی اول در اختیار هر دو گروه آزمایش و کنترل قرار داده شد و هر دو گروه در شرایط یکسان پرسشنامهها را تکمیل کردند. سپس گروه آزمایش به جلسات آموزشی دعوت شدند و پس از اتمام ده جلسه آموزش، مجدداً هر دو گروه به آینه دکوراتیو پاسخ دادند. دادههای به دست آمده به کمک نرم افزار Spss با آزمون تحلیل کواریانس جهت بررسی فرضیهها مورد بررسی قرار گرفت.
- واکلکا[1] و همکاران (1999؛ بهنقل از لطیفی و همکاران، استین گلاس) بر روی کودکان دارای ناتوانی یادگیری به این نتیجه رسیدند که اثربخشی درمان شناختی- رفتاری با استفاده از فنون تن آرامی، خودگویی مثبت، تصویرسازی ذهنی هدایت شده و آموزش مهارتهای مطالعه، در کاهش اضطراب امتحان و بهبود عزت نفس تحصیلی استین گلاس با ناتوانی یادگیری مؤثر است.
- ولترز[2] ( شیشه ویترای؛ بهنقل از بختیارپور، حافظی و بهزادی، 1389) در پژوهشی که بر روی کودکان دارای ناتوانی یادگیری بودند به این نتیجه رسید که خودکارآمدی، با سطوح بالای بهرهگیری از راهبردهای شناختی و فراشناختی و همچنین پایداری در انجام دادن شیشه ویترای درسی رابطهی معناداری دارد.
- بنتهام[3] (ویترای روی شیشه) در پژوهش خود با عنوان اختلال یادگیری و درماندگی به این نتیجه رسید که کودکان دچار ناتوانیهای یادگیری، در مقایسه با افراد عادی و بهنجار همواره کنترل کمتری بر زندگی خود دارند و بیشتر در معرض خطر ابتلا به افسردگی و درماندگی آموخته شدهاند.
- زیلند[4] (ویترای روی شیشه) در پژوهش خود نشان داد که دانشآموزان با ناتوانیهای یادگیری سبک تبیین بدبینانه دارند و موفقیتهای خود را به شانس اسناد میدهند.
- فریلیچ و شچمن[5] (آینه دکوراتیو) در مطالعه خود بر روی کودکان اختلال یادگیری به این نتیجه رسیدند که دانشآموزان دارای اختلال یادگیری در مقایسه با دانشآموزان بدون اختلال، دارای خلق آشفته و احساس خودکارآمدی کمتری دارند.
- هیچ آینه دکوراتیو در مورد برنامهی روانی آموزشی با خودکارآمدی و یا درماندگی آموخته شده یافت نشد.
این آینه تزئینی شامل روش پژوهشی، جامعه، نمونه و روش نمونهگیری، ابزار گردآوری دادهها و روش تجزیه و تحلیل دادهها میشود. در پژوهش حاضر از روش آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون، با گروه آینه تزئینی استفاده شده است.
جامعه آماری شیشه تزئینیحاضر شامل دانشآموزان مبتلا به اختلال یادگیری که به مرکز ناتوایهای یادگیری شهر تهران مراجعه کرده بودند، است.
[1]-WakelKa
[2]-Wollters
[3]-Bentham
[4]-Zealand.
[5]-Freilich & Shechtman
- علاییخرایم و همکاران (آینه تزئینی) با عنوان "مقایسهی باورهای خودکارآمدی و انگیزهی پیشرفت در میان دانشآموزان با و بدون ناتوانی یادگیری" که بر روی 40 دانشآموز (هر گروه شامل آینه تزئینی نفر بود) با ناتوانی یادگیری بودند و با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی طبقهای انتخاب شدند، نتایج نشان داد که بین دو گروه از دانشآموزان در باورهای خودکارآمدی و انگیزهی پیشرفت، تفاوت معناداری وجود دارد.
- رفاهی ( شیشه تزئینی ) در تحقیقی با عنوان گزارشی از کار موردی مشاوره در مرکز مشکلات ویژه یادگیری شهر شیراز از بین 60 دانشآموز تحت پوشش مراکز آموزشی و توانبخشی مشکلات ویژه یادگیری20 دانشآموز به مدت 4 ماه به صورت هفتگی (2جلسه در هفته) و در مجموع 32 جلسه بهطور انفرادی با شیوههای مختلف رفتاری شناختی مورد بازپروری قرار گرفتند. مقایسه نتایج حاصل از ارزیابیهای اولیه و ثانویه حاکی از وجود تفاوت معنادار بین دو ارزیابی از نظر عملکرد تحصیلی و رفتاری شیشه تزئینی بود.
- امیری و مولوی ( استین گلاس؛ بهنقل از نریمانی و همکاران، استین گلاس) در تحقیقی نشان دادند که هر دو شیوه آموزشی اسنادی و راهبردهای فراشناختی اسنادی بر بهبود درک مطلب دانشآموزان نارساخوان دختر مؤثر بوده است.
امیریان (شیشه ویترای) در پژوهش خود به بررسی ارتباط درماندگی آموخته شده با پیشرفت تحصیلی همراه با بررسی میانجیگری اضطراب امتحان و اهمالکاری تحصیلی پرداخت. این پژوهش در چارچوب پژوهشهای توصیفی قرار دارد و از نوع تحلیل مسیر و همبستگی است. جامعهی آماری شامل کلیهی دانش آموزان دختر پایهی دوم متوسطه شهر مشهد است که در سال تحصیلی92 -1391 مشغول به تحصیل بودند و حجم نمونه برابر با شیشه ویترای نفر بود که بر اساس روش نمونهگیری چند مرحلهای انتخاب شدند.
نتایج حاصل از اجرای همبستگی پیرسون نشان داد که بین درماندگی آموخته شده و پیشرفت تحصیلی، ارتباط منفی معنادار و بین درماندگی آموخته شده با هر یک از متغیرهای اضطراب امتحان و اهمالکاری تحصیلی، ارتباط مثبت معنادار وجود دارد. همچنین بین هر یک از متغیرهای اضطراب امتحان و اهمالکاری تحصیلی با پیشرفت تحصیلی، ارتباط منفی معنادار و بین اهمالکاری شیشه دکوراتیو و یا آینه دکوراتیوو اضطراب امتحان، ارتباط مثبت معنادار وجود دارد. تحلیل مسیر نشان داد که الگوی پیشنهادی رابطهی درماندگی آموخته شده با پیشرفت تحصیلی با میانجیگری اهمالکاری تحصیلی و اضطراب امتحان از برازش خوبی برخوردار نیست. با تعدیلهایی که انجام شد سه الگوی دیگر برای روابط متغیرهای شیشه دکوراتیو و یا آینه دکوراتیو به وجود آمد که هر سه تأیید شد.
پژوهش حقرنجبر (شیشه دکوراتیو) با عنوان "مقایسه خودکارآمدی، اختلال هیجانی و احساس تنهایی در دانشآموزان دچار اختلال یادگیری و عادی" بر روی کلیه دانشآموزان پایه سوم، چهارم و پنجم ابتدایی چهار ناحیه آموزش و پرورش استان البرز انجام شد. دانشآموزان به روش تصادفی انتخاب شدند و از بین آنها ناحیه 3 و از این ناحیه 40 دانشآموز 12-9 ساله دچار ناتوانی یادگیری انتخاب و با 40 دانشآموز عادی همتا شدند. نتایج حاکی از آن بود که تفاوت میزان خودکارآمدی، اختلال هیجانی و احساس تنهایی در دانشآموزان دچار ناتوانی یادگیری و عادی معنادار بود به گونهای که خودکارآمدی در شیشه دکوراتیو عادی و اختلال هیجانی و احساس تنهایی در دانشآموزان دچار ناتوانی یادگیری بیشتر بود.
- در پژوهش اصلانی و همکاران ( آینه دکوراتیو) با عنوان" تعیین اثربخشی برنامهی روانی آموزشی بر سبک تبیین بدبینانه دانشآموزان با ناتوانیهای یادگیری" بر روی 30 دانشآموز مبتلا به اختلال یادگیری در مرکز ناتوانیهای یادگیری شهر همدان، انجام شد. این مطالعهی نیمه آزمایشی با طرح پیشآزمون و پسآزمون با گروه کنترل که به صورت در دسترس انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل به صورت تصادفی جایگزین شدند، به این نتیجه رسیدند که برنامهی آینه دکوراتیو آموزشی بر کاهش سبک تبیین بدبینانهی دانشآموزان با ناتوانی یادگیری به صورت معناداری تأثیر دارد.
- در پژوهش نریمانی و همکاران (شیشه تزئینی) با عنوان "بررسی کارآمدی مراکز ناتوانیهای یادگیری استان اردبیل در بهبود علایم اختلال یادگیری دانشآموزان" با حجم نمونه 248 نفر دانشآموز دارای ناتوانی یادگیری که به شیوه نمونهگیری طبقهای انتخاب شدند به این نتیجه رسیدند که شیشه تزئینی دارای اختلالات یادگیری آموزش دیده در مراکز توانایی ریاضی و توانایی نوشتن و معدل نمرات نیمسال تحصیلی تفاوت معناداری داشت.
- احمدی و همکاران (آینه تزئینی) در پژوهشی با عنوان "تأثیر آموزش مهارتهای ارتباطی بر باورهای خودکارآمدی و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان دختر" که با روش نمونهگیری خوشهای چند مرحلهای بر روی 60 نفر از دانشآموزان انجام شد، نتایج تحلیل کواریانس حاکی از مؤثر بودن آموزش مهارتهای ارتباطی در بهبود باورهای خودکارآمدی و پیشرفت تحصیلی آینه تزئینی میباشد.
- در پژوهش عابدی و همکاران ( آینه آنتیک) با عنوان "اثربخشی آموزش توجه بر عملکرد ریاضی دانشآموزان با ناتوانی یادگیری ریاضی" که با روش نمونهگیری خوشهای چند مرحلهای بر روی 30 دانشآموز دختر پایهی چهارم دارای ناتوانی یادگیری ریاضی (هر گروه آینه آنتیک) انجام شد، نتایج پژوهش نشان داد که آموزش توجه بر عملکرد تحصیلی ریاضی دانشآموزان با ناتوانی یادگیری ریاضی مؤثر بود.